اهورامزدا خدای یگانه ایرانیان باستان و زردشتیان است.به اعتقاد زردشتیان او خدای یکتا آفریننده هستی و برکت بخشنده است.

در تقویم اوستایی ایرانیان باستان نخستین روز هر ماه به نام اهورامزدا نامیده شده است.در سراسر گات ها اهورامزدا برای زرتشت یکتا خدای توانا آفریننده و دانا است که در بالا ترین نقطه آسمان جایگاه اوست. این خدا در ادبیات مذکر ذکر شده است.

ستاره مشتری منسوب به اهورامزدا است. اهورامزدا اولین خدای واحد تاریخ است. تا پیش از او انسان قادر به قبول این باور نبود که یک خدا میتواند همه کارهای طبیعت را انجام دهد.

اهورامزدا مرکب از واژه هندوایرانی اهوره و اوستایی مزدا به معنی سرور دانا است.این نام مرکب که در اوستا به صورت اهورمزدا آمده است ، در متن های پهلوی به اهورمزد و هرمزد و هرمز مبدل شده است.

پیش از دوران هخامنشیان از یزدان شناسی و باورهای ایرانیان نمی توان جز در اساطیر و داستانهای پیشدادیان و کیانیان اثری یافت .یشت ها با این که بخشی از اوستای متاخر است به سبب ساختار اساطیری خود یکی از غنی ترین منابع یزدان شناسی کهن ایران پیش از زرتشت است.یشت ها اندوخته ای سرشار از ادب شمال و شمال شرقی ایران است.

اهورامزدا در سنگ نگاره های هخامنشی

سنگ نگاره های هخامنشیان کهن ترین اسنادی هستند که در آن ها و مکرر به نام اهورامزدا بر می خوریم. از ایمان کورش به اهورامزدا چیزی نمی دانیم. او در لوح استوانه ای خود به زبان بابلی از مردوک خدای بابلیان در مقام بزرگترین خدا نام برده است.

دلیل آن البته شاید وجود این لوح در بابل نزد مردم آن منطقه باشد. از کمبوجیه هم نوشته ای در دست نیست . در اصالت لوحهای ارشام و آریا رمنه هم شک وجود دارد . بنابر این کهن ترین اثر مکتوبی که از اهورامزدا نام برده است سنگ نگاره داریوش در بیستون است.

از این تاریخ جانشینان داریوش به وفور از نام اهورا مزدا به عنوان خدای خود یاد کرده اند. هخامنشیان علاوه بر اینکه عقیده داشتند اهورامزدا زمین را آفریده است ، می‌گفتند که او شاه را هم انتخاب میکند و به این گونه به شاهنشاهی خود رنگ تقدس میدادند.

اهورامزدای هخامنشی

نام های اهورا مزدا

اهورامزدا در اوستا بیش از هفتاد نام دارد

سرچشمه دانش و آگاهی – بخشنده رمه وگله – توانا – بهترین راستی – سرچشمه نعمت – خرد – خردمند – دانایی – دانا – ورجاوندی – ورجاوند – اهوره – زورمند ترین – دور از دسترس دشمن – شکست ناپذیر – به یاد دارنده پاداش – نگهبان – درمان بخش – آفریدگار – مزدا – آفریننده و نگهبان – شناساننده و مقدس ترین مینو – بسیار دانا – چاره بخش-پیشوا- بهترین پیشوا – اشون – اشون ترین – فرهمند- فرهمند ترین – بسیار بینا – بسیار بینا تر- دوربین-دوربین ترین- پشت و پناه- شناساننده – پرورنده-شهریار دادگر – نافریفتار-نافریفتنی-چیره شونده-شکست دهنده-آفریدگار یگانه-بخشنده همه دهش ها-بخشنده همه خوبی ها – بخشایشگر-به خواست خود نیکی کننده- سودمند- نیرومند- بزرگ-برازنده شهریاری و و و و

اما زرتشت در میان همه این نامها و صفات، مزدا را بیشتر برای خدای یکتای خود برگزیده

اهورا مزدا در تفکر زروانی

در مکتب زروانی هرمز و اهریمن پسران زروان هستند. پیش از آفرینش آسمان و زمین و هر چه هست ،حقیقتی بود به نام زروان که هزار سال نیایش کرد و ریاضت کشید تا فرزندی آورد به نام هرمزد که این فرزند آسمان وزمین و هر آنجه در ایندو است را آفرید.

پس از اینکه زروان هزار سال نیایش کرد به خود شک کرد که آیا اینهمه ریاضت کشیدن بیهوده نبوده است؟ .او همچنان در این تفکر بودکه هرمزد واهریمن را باردار شد.هرمزد حاصل نیایش بود و اهریمن حاصل شک. او با خود فکر کرد دو فرزند در شکم دارم هر کدام زودتر بیرون آید او را پادشاهی بخشم.

هرمزد اندیشه پدر را دریافت و به اهریمن گفت.اهریمن در دم شکم پدر را شکافت و در حضور ایستاد.زروان او را نشناخت و پرسید تو کیستی؟ اهریمن پاسخ داد فرزند تو هستم. زروان گفت فرزند من خوش بو و نورانی است و تو تاریک و بدبویی. در این هنگام هرمزد زاده شد که خوش بو و نورانی بود.

زروان دسته برسم را که هنگام نیایش به دست میگرفت به هرمزد دادو گفت : تاکنون من برای آمدن تو نیایش میکردم ،از این پس تو باید برای من نیایش کنی. همین که زروان دسته برسم را به هرمزد داد اهریمن جلو آمد و گله کرد و گفت مگر پیمان نداشتی که هرکدام از فرزندانت زودتر پیش تو آید او را پادشاهی دهی؟

زروان برای پرهیز از پیمان شکنی به اهریمن گفت : ای بدخیم و دروغزن، بگذار پادشاهی نه هزار سال از آن تو باشد و پس از آن هرمزد را بر تو به شاهی میگمارم. پس از نه هزار سال هرمزد به شاهی رسید و به دلخواه خود عمل کرد.آنگاه هرمزد و اهریمن آغاز به آفرینش کردند و هر آنچه که هرمزد می آفرید نیکو بود و راست و آنچه اهریمن می کردی بدی بود و کژی

اهورا مزدا در دوران ساسانیان

سلسله ساسانیان تحت سلطه افراد مذهبی تاسیس شد و آنها اهورامزدا را می پرستیدند.این سنت از زمان هخامنشیان در پارس رایج بود. ساسانیان اعتقاد داشتند شاهان از تخمه ایزدان هستند.اهورامزدای ساسانی به کلی با اهورامزدای گات ها متفاوت است.

در سنگ نگاره های ساسانی شاهان حلقه شاهی را از اهورامزدا میگیرند و اهورامزدا در این زمان به شکل آدمی نموده می شود که مقابل شاه ایستاده است و به این ترتیب اهورامزدا که در زمان هخامنشی طرحی سمبولیک داشت در این زمان به شکل آدمی در آمد.

دیهیم شاهی در دست راست اهورامزدا وبرسم مقدس در دست چپ او قرار دارد و دست راست را برای اهدای دیهیم به شاه جلو آورده است.

.............................................................................................................................................................................................................

Ahura Mazda is the only god of ancient Iranians and Zoroastrians. According to Zoroastrians, he is the only god who creates existence and gives blessings.

In the Avestan calendar of the ancient Iranians, the first day of each month is named after Ahura Mazda. Throughout the Ghats, Ahura Mazda is the only powerful and all-knowing god for Zoroaster, who is at the highest point of the sky. This god is mentioned in male literature.

The star Jupiter is attributed to Ahura Mazda. Ahuramazda is the first unified god in history. Before him, man was not able to accept the belief that a God can do all the works of nature.

Ahuramazda is a combination of the Indo-Iranian word Ahura and Avestan Mazda meaning the wise lord. This compound name, which is written as Ahuramzda in Avesta, has been changed to Ahurmazd, Hormazd and Hormuz in Pahlavi texts.

Before the Achaemenid period, one cannot find traces of Yazdonology and Iranian beliefs except in the myths and stories of the Pishdadians and Kayans. Although it is a part of the late Avesta, the Yashts are one of the richest sources of ancient Iranian Yazdonology before Zoroaster due to its mythological structure. Yashta is a rich source of politeness in the north and northeast of Iran.

Ahuramazda in Achaemenid petroglyphs

Achaemenid petroglyphs are the oldest documents in which we often find the name of Ahuramazda. We do not know anything about Koresh's faith in Ahura Mazda. In his cylinder tablet in Babylonian language, he mentioned the Babylonian god Marduk as the greatest god.

Of course, the reason may be the existence of this tablet in Babylon near the people of that region. There is no writing from Cambodia either. There are also doubts about the authenticity of Arsham and Arya Ramneh tablets. Therefore, the oldest written work that mentions Ahura Mazda is the petroglyph of Darius in Biston.

Since this date, the successors of Darius have abundantly mentioned the name of Ahura Mazda as their god. Besides believing that Ahuramazda created the earth, the Achaemenians also said that he chooses the king, and in this way they gave a sacred color to their monarchy.

Achaemenid Ahura Mazda

Names of Ahura Mazda

Ahuramazda has more than seventy names in the Avesta

The source of knowledge and awareness - the giver of flocks and herds - the mighty - the best truth - the source of blessings - wisdom - the wise - knowledge - the wise - the most powerful - far from the reach of the enemy - invincible - the one who remembers the reward - the guardian - the cure Bakhsh - creator - Mazda - creator and guardian - knower and the most holy Mino - very wise - solution Bakhsh - leader - the best leader - Eshun - Eshun the most - the most enlightened - the most enlightened - the most sighted - the most sighted - the camera - the most camera - the back And shelter-provider-nurturer-shahriari-judge-indefatigable-indefatigable-conquering-defeat-creator sole-giver of all terrors-giver of all good things-forgiving-self-willing benefactor-beneficial-powerful-great-graceful Shahriari and and and and

But among all these names and attributes, Zoroaster chose Mazda as his only god

Ahura Mazda in Zarvani's thinking

In the Zarvani school, Hormoz and Ahriman are the sons of Zarvan. Before the creation of heaven and earth and everything that exists, there was a truth named Zarvan who prayed and practiced austerity for a thousand years to give birth to a child named Hormazd who created this child of heaven and earth and everything in this world.

After Zarvan prayed for a thousand years, he doubted whether all this austerity was in vain. He was still thinking that Hormazd and Ahriman became pregnant. Hormazd was the result of his prayers and Ahriman was the result of doubt. He thought to himself, I have two children in my womb, each one will come out sooner, I will make him king.

Hormuzd understood the father's thought and told Ahriman. Ahriman tore open the father's stomach and stood in front of him. Zarvan did not recognize him and asked who are you? Ahriman replied, I am your child. Zarvan said, "My child is fragrant and bright, and you are dark and smelly." At this time, Hormuzd was born, who was fragrant and bright.

Zarvan gave Hormuzd the hand of Bersem that he used to pray and said: Until now, I have been praying for your coming, from now on you must pray for me. As soon as Zarvan gave Hormuzd the handle of Bersem, Ahriman came forward and complained and said, "Didn't you have an agreement that each one of your children will come to you first and make him king?"

In order to avoid breaking the pact, Zarvan said to Ahriman: "O malignant and liar, let the kingdom be yours for nine thousand years, and after that I will make you king." After nine thousand years, Hormazd became king and acted as he wished. Then Hormazd and Ahriman started to create, and everything that Hormazd created was good and right, and what Ahriman did was bad and crooked.

Ahura Mazda in the Sasanian era

The Sassanid dynasty was established under the rule of religious people and they worshiped Ahura Mazda. This tradition was common in Persia since the Achaemenid period. The Sassanians believed that the kings were the offspring of the gods. The Sassanid Ahura Mazda is completely different from the Ghats' Ahura Mazda.

In the Sasanian petroglyphs, the kings take the royal ring from Ahura Mazda, and Ahura Mazda at this time becomes a man standing in front of the king, and thus Ahura Mazda, who had a symbolic design in the Achaemenid period, became a man at this time.

The royal dihim is in Ahuramazda's right hand and the holy symbol is in his left hand, and he has raised his right hand to present the dihim to the king.